San Marino jest jednym z najmniejszych państw świata – zajmuje na tej liście piątą pozycję, zaraz za Watykanem, Monako, Nauru i Tuvalu. I choć Polakom ta maleńka enklawa na terytorium Włoch kojarzy się przede wszystkim z reprezentacją piłkarską, San Marino ma do zaoferowania znacznie więcej niż sportowe emocje. Kraj ten jak w soczewce skupia wszystkie kontrasty charakterystyczne dla Półwyspu Apenińskiego. Znajdziemy tu piaszczyste plaże, wzgórza porośnięte bujną roślinnością, przejrzyste wody Morza Adriatyckiego i zabytkową architekturę, jedną z piękniejszych w tej części Europy. Jak zaplanować podróż do San Marino i co warto wiedzieć o tym państwie przed wyruszeniem w podróż?
Gdzie leży San Marino?
Państwo to jest usytuowane w północno-wschodniej części Półwyspu Apenińskiego, nad Morzem Adriatyckim i graniczy z Włochami na linii 39 km. Mimo że San Marino ściśle współpracuje z Unią Europejską, a jego oficjalną walutą jest euro, nie jest członkiem tej wspólnoty, ani nie znajduje się w strefie Schengen. W teorii więc, aby dostać się na terytorium kraju, należy posługiwać się paszportem lub dowodem osobistym. W praktyce jednak do kraju można wjechać tylko przez terytorium Włoch, a na granicy nie ma kontroli dokumentów. Turyści nie czują zatem, że opuszczają teren UE. Mimo to, planując pobyt powyżej 10 dni, należy zgłosić go tutejszej żandarmerii. W tej procedurze pośredniczą na ogół obiekty noclegowe, z których korzystają turyści, więc nie nastręcza to przyjezdnym żadnych problemów.
Jaki klimat panuje w San Marino?
San Marino jest rejonem, w którym panuje klimat śródziemnomorski. Lato charakteryzuje się tu wysokimi temperaturami, opady w porze letniej występują rzadko. Najkorzystniejsza pogoda dla turystów panuje w San Marino od maja do początku września. Najcieplejsze są lipiec i sierpień – wówczas średnia temperatura to 29 stopni. Są to również miesiące z najniższą sumą opadów. Wrzesień, choć ciepły (średnia temperatura to 24 stopnie), jest miesiącem, w którym pada zdecydowanie częściej. Statystycznie najzimniej jest w styczniu – średnia temperatura w tym miesiącu to jedynie 9 stopni przy 35 mm opadów. Najbardziej deszczowym miesiącem jest listopad, a średnia miesięczna opadów deszczu wynosi wtedy 48 mm.
Ciekawostki o San Marino
Jak na tak małe państwo, San Marino może się pochwalić wieloma cechami szczególnymi. Kilka najciekawszych znajduje się poniżej:
- San Marino to najstarsza republika na świecie i – w odróżnieniu od innych mikropaństw w Europie – nigdy nie miała króla
- Stolicą państwa jest San Marino, liczące nieco ponad 4 tysiące mieszkańców. Miasto jest malowniczo położone na stokach najwyższego szczytu w kraju – Monte Titano
- San Marino nie jest największym miastem w tym mikropaństwie. Najludniejszą miejscowością jest Serravalle z liczbą mieszkańców przekraczającą 10 tysięcy
- Kraj posiada dwa oficjalne języki – podstawowym językiem jest tu włoski. Większość mieszkańców rozmawia także w dialekcie sanmarińskim i jest on powszechnie używany w codziennych sytuacjach. San Marino żyje z turystyki, zatem z przeważającą częścią personelu w restauracjach, hotelach czy na straganach można porozumieć się również po angielsku
- Enklawa na terytorium Włoch jest najrzadziej odwiedzanym krajem w Europie – w roku 2017 San Marino zostało odwiedzone przez zaledwie 60 tys. zagranicznych turystów
- Mimo to aż 50% PKB tego kraju jest wytwarzane właśnie przez turystykę
- W pierwszej połowie XX wieku San Marino miało połączenie kolejowe z Rimini. Niestety linia kolejowa została zniszczona w czasie II wojny światowej i nigdy nie została odbudowana
- San Marino posiada swoją ambasadę na terenie USA, a Abraham Lincoln jest honorowym obywatelem tego mikropaństwa
- Dla kolekcjonerów pieczątek w paszporcie prawdziwą gratką jest stempel z pobytu w San Marino – za taką przyjemność trzeba jednak zapłacić, a cena wynosi ok. 5€
- Reprezentacja San Marino w piłce nożnej składa się w przeważającej większości z zawodników grających amatorsko. Za wyjątkiem kilku graczy zawodowych, na co dzień piłkarze San Marino pracują w zupełnie innych branżach. Dwóch z nich jest zatrudnionych w fabryce mebli, a kapitan pracuje jako specjalista ds marketingu
Dojazd do San Marino
Najłatwiejszym sposobem na dostanie się do San Marino jest wjazd bezpośrednio z Włoch. Enklawa posiada dogodne połączenie z Rimini, więc jeśli podróżujemy samochodem, możemy wjechać na terytorium tego kraju wprost z popularnego włoskiego kurortu. Odległość między San Marino i Rimini wynosi jedynie 20 km, drogę tę można pokonać w ok. pół godziny.
Najwygodniejszym sposobem na dostanie się do San Marino dla osób podróżujących samolotem jest lot do Bolonii, skąd można kontynuować podróż koleją. Nie jest to jednak podróż bezpośrednia. San Marino nie posiada stacji kolejowej, więc podróż odbywa się z przesiadką, a część trasy z Rimini do miejsca docelowego należy pokonać autobusem.
Aby rozpocząć podróż koleją, wpierw trzeba dostać się z bolońskiego lotniska Marconi do centrum miasta, skąd odjeżdżają pociągi do Rimini. Z Rimini zaś możemy dostać się do San Marino na pokładzie busa. Trasę tę obsługuje przewoźnik Bonelli Bus. W letnim rozkładzie jazdy figuruje 8 przejazdów na tej trasie (informacja aktualna na dzień 30 stycznia 2022). Czas podróży busem z Rimini do San Marino wynosi godzinę, a koszt biletu to 5€.
Łączny czas podróży z Bolonii do San Marino nie powinien przekraczać 4,5h, a w przypadku kursów pośpiesznych może się skrócić nawet do niespełna 3h. Do pokonania jest trasa o łącznej długości ok. 150 km. Dziennie na trasie Bolonia-Rimini odbywa się średnio kilkanaście kursów, choć oczywiście w czasach epidemii koronawirusa może się to dość dynamicznie zmieniać. Przeciętny koszt biletu kolejowego na tej trasie waha się od 8€ do nieco ponad 11€.
Po samym San Marino najlepiej poruszać się pieszo. Większość najważniejszych atrakcji znajduje się w tak niewielkiej odległości od siebie, że dobrze zorganizowany turysta jest w stanie zwiedzić stolicę w zaledwie jeden dzień. Aby lepiej poczuć klimat tego miejsca i wtopić się w lokalną atmosferę, polecamy oczywiście dłuższy pobyt w tym kraju i zwiedzenie ościennych miasteczek.
Atrakcje w San Marino. Co zobaczyć i zwiedzić?
Monte Titano
Jak na kraj o tak małym obszarze, San Marino ma zadziwiająco wiele atrakcji, w tym ciekawych zabytków. Warto zaznaczyć, że historyczne centrum stolicy San Marino zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na tej samej liście jest również szczyt Monte Titano, na którym znajdują się 3 imponujące twierdze, z których najsłynniejsza – La Rocca o Guaita – jest zdecydowanie najbardziej rozpoznawalnym obiektem kojarzonym z San Marino. Twierdza ta wraz z przyległym terenem znajduje się na licznych pocztówkach i materiałach promujących państwo.
Budowla została wzniesiona w XI wieku, a swój kształt zawdzięcza gruntownej przebudowie w XVI wieku. Co ciekawe, mimo licznych zawirowań historycznych, których była niemym świadkiem, twierdza nigdy nie została zdobyta. Taras widokowy znajdujący się na jej wieży jest najwyższym udostępnionym dla ruchu turystycznego punktem widokowym w państwie. Widać z niego również dwie pozostałe wieże znajdujące się na Monte Titano – La Cesta oraz Il Montale.
Wieża Il Montale nie jest niestety udostępniona turystom. Warto dodać, że w przeszłości miała ona podobno największe strategiczne znaczenie, ponieważ to właśnie z niej roztacza się 360-stopniowa panorama na całą dolinę. Jest to o tyle ciekawe, że twierdza znajduje się trochę na uboczu i z zewnątrz nie wygląda na tę, która mogła odgrywać tak kluczową rolę w historii miasta. Większość turystów najwięcej uwagi poświęca pierwszej wieży (Prima Torre). Odwiedzenie najwyższej z wież na Monte Titano jest niezwykłym przeżyciem, ale wymaga dobrej kondycji (na górę prowadzą liczne wąskie schody) i zdecydowanie jest odpowiednie dla osób, które nie mają lęku wysokości. Ostatni etap dzielący zwiedzających od pięknego widoku na szczycie wieży bardziej przypomina drabinę niż schody, a wejście na punkt widokowy odbywa się przez wąski otwór.
Sama góra Monte Titano jest najwyżej położonym miejscem w państwie San Marino – szczyt znajduje się na wysokości 739 m n.p.m. i roztacza się z niego imponujący widok na panoramę miasta i tereny wokół. Wejście na górę jest bezpłatne, droga z centrum San Marino do murów starego miasta zajmuje ok. 15-20 minut, w zależności od kondycji. Wstęp do twierdzy jest jednak płatny. Do zwiedzania są udostępnione 2 z 3 wież znajdujących się na Monte Titano, a łączny koszt biletu wstępu na obie wynosi 6€. Na odwiedzenie szczytu i samych twierdz warto zarezerwować sobie od 3 do 5h.
Kolejka linowa
Do atrakcji San Marino z pewnością można zaliczyć kolejkę linową. Dolna stacja kolejki jest zlokalizowana w miejscowości Borgo Maggiore, a górna w historycznym centrum San Marino. Długość trasy pokonywanej przez kolejkę linową to 338 metrów, a podróż trwa zaledwie 2 minuty, ale zapewnia ona niesamowitą panoramę na całą okolicę, w tym widok na ponad 200 km wybrzeża Adriatyku. Koszt biletu na kolejkę dla 1 osoby w jedną stronę to 2,80€, w dwie strony 4,50€. Kolejka kursuje co 15 minut, a w sezonie wysokim, pomiędzy lipcem a wrześniem, jest czynna od 7.50 rano do 1.00 w nocy. Przejazd dzieci poniżej 120 cm wzrostu jest gratis. Podróż kolejką jest świetnym urozmaiceniem wycieczki na Monte Titano, zwłaszcza dla osób o słabszej kondycji lub dla rodzin z małymi dziećmi.
Palazzo Pubblico
Kolejną ciekawostką architektoniczną udostępnioną do zwiedzania jest Palazzo Pubblico, czyli ratusz miejski i zarazem siedziba rządu. Jest to jedna z bardziej rozpoznawalnych atrakcji turystycznych San Marino – wizerunek budynku został uwieczniony na monecie 2€. Ratusz został wzniesiony w IX wieku, a ponad koniec XX wieku przeszedł renowację. Pałac rządowy Palazzo Pubblico stoi w bezpośrednim sąsiedztwie Placu Wolności (Piazza della Liberta), którego punktem centralnym jest, podarowana miastu przez Niemców w XIX w., Statua Wolności. Na placu tym odbywają się najważniejsze uroczystości miejskie i imprezy. W miejscu tym można przypadkowo natknąć się na najważniejszych urzędników San Marino, włącznie z głowami państwa.
Pozostałe atrakcje w San Marino
W San Marino znajdują się ponadto 2 XIV-wieczne kościoły (kościół św. Franciszka i kościół św. Piotra) oraz bazylika św. Maryna z XIX wieku. Wspomniana bazylika została zbudowana w miejscu starego kościoła z VII wieku. Swój patronat bazylika zawdzięcza założycielowi miasta – św. Marynowi (Marinus), od którego kraj wziął swoją nazwę. Szczątki legendarnego założyciela San Marino spoczywają w relikwiarzu na terenie bazyliki.
Prócz obiektów sakralnych i obronnych warto zwrócić uwagę na znajdujące się w San Marino muzea, z których najbardziej znane jest muzeum filatelistyczno-numizmatyczne. Co istotne, istnieje możliwość kupienia zbiorczego biletu, uprawniającego zarówno do odwiedzin w czterech muzeach San Marino, dwóch wieżach na Monte Titano, jak i ratuszu miejskim. Bilet ten jest niewiele droższy od tego, który uprawnia do wejścia na same wieże – kosztuje zaledwie 8€.
Zakupy w San Marino
Jak z każdej zagranicznej podróży, również z San Marino warto przywieźć lokalne pamiątki dla najbliższych. Wśród najpopularniejszych pamiątek nabywanych przez turystów w tym mikropaństwie, należy wymienić przede wszystkim miejscowe trunki – w szczególności likiery i wina (zarówno czerwone jak i białe). Poza alkoholem warto skusić się na kupno lokalnego rękodzieła – ręcznie malowanych tkanin, a także regionalnych wyrobów drewnianych i ceramicznych. Z drobniejszych upominków na szczególną uwagę zasługują lokalne pocztówki i znaczki pocztowe.
Najważniejszą informacją z punktu widzenia zagranicznego turysty jest to, że San Marino jest strefą wolnocłową. Z tego względu pamiątki kupimy w dużo lepszych cenach niż w innych państwach tego regionu. Najbardziej opłacalne są zakupy dóbr luksusowych, jak perfumy, zegarki, wyroby ze skóry i ubrania oraz dodatki do stroju. Jednym z gorętszych miejsc na mapie wielbicieli zakupów jest Azzurro Shopping Center, znajdujące się przy autostradzie do Rimini.
Zakupy wolnocłowe można zrobić nie tylko w centrum handlowym, ale w licznych butikach w mieście. W San Marino wiele wysokopółkowych marek ma swoje sklepy lub stoiska, gdzie można kupić oryginalne produkty w cenach znacznie niższych niż w innych państwach tej części Europy.
