Pompeje to niezwykły zabytek, znajdujący się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Kompleks antycznych ruin Pompeje o łącznej powierzchni 44 hektarów (największe stanowisko archeologiczne świata) znajduje się nieopodal współcześnie istniejącego miasta o tej samej nazwie. Jest położone w prowincji Neapol, w regionie Campania nad Zatoką Neapolitańską, na Półwyspie Apenińskim.
Mimo, iż na świecie jest sporo zabytków z czasów antycznych, Pompeje fascynują turystów o wiele bardziej niż inne. A to wszystko za sprawą katastrofy, która na wieki uśpiła miasto i część jego mieszkańców w „kapsule czasu”. Wybuch wulkanu Wezuwiusz w 79 roku naszej ery przeistoczył zamożną ówczesną metropolię w tajemniczą nekropolię, zasypaną w potoku materiału piroklastycznego i gorącego popiołu. Szacuje się, że zastygłych na wieki mieszkańców było około 2 tysięcy. To byli ci, którzy ukryli się w swoich domach. Reszta zdołała uciec, przeczuwając najgorsze. Odkopywanie Pompejów rozpoczęto w 1748 roku i trwa ono do dziś. Efektem prac są ogromne ruiny antycznego miasta, wobec którego nie sposób przejść obojętnie. W historii Pompejów jest coś przerażającego i fascynującego jednocześnie. Podróż do tego miejsca to punkt obowiązkowy przy okazji wizyty w Neapolu.
Historia Pompejów
Historia Pompejów rozpoczyna się w VIII wieku przed naszą erą, kiedy to miasto założyli Oskowie. Później osada dostała się w ręce greckie, potem etruskie a następnie samnickie. I to właśnie panowanie Samnitów sprawiło, że Pompeje stały się ważnym portem na Morzu Tyrreńskim. IV wiek p.n.e. przyniósł nowe rządy. Miasto dostało się pod wpływy rzymskie, stając się w 80 r. n. e. kolonią Cesarstwa. Pod panowaniem Rzymian kwitł portowy handel i rolnictwo, oparte na uprawie winorośli i oliwek, przyczyniając się do rozwoju nie tylko gospodarczego ale i kulturalnego miasta. 5 lutego 62 Pompeje nawiedziło potężne trzęsienie ziemi, które zniszczyło wiele obiektów architektonicznych. Po tym wydarzeniu miasto odbudowano z dużym rozmachem. Wówczas Pompeje były uznawane za jeden z najpiękniejszych ośrodków urbanistycznych w całym Cesarstwie Rzymskim. Bogaci patrycjusze stawiali tu swoje okazałe rezydencje, w których chętnie odpoczywali. Ówcześni mieszkańcy korzystali też z łaźni, podziwiali popisy gladiatorów i oddawali cześć bóstwom w ich okazałych świątyniach. Życiem tętniło także pompejańskie forum.
Wybuch Wezuwiusza
24 sierpnia 79 roku naszej ery doszło do ogromnej antycznej tragedii. Górujący nad miastem Wezuwiusz niespodziewanie wybuchł. Eksplozję poprzedziła smuga dymu, wydobywająca się z krateru. Zamieniła się ona w słup ognia, plującego niebezpiecznym pyłem „lapis lazuli”, złożonym z odłamków rozżarzonych skał i pumeksu. Temperatura powietrza w czasie erupcji Wezuwiusza mogła osiągać nawet 600 stopni Celsjusza! Wielu zaskoczonych mieszkańców Pompejów zostało pogrzebanych żywcem pod deszczem wulkanicznego pyłu. Niektórym udało się uciec. Lapis lazuli i gorąca magma unicestwiły potężne miasto, ukrywając je na wiele stuleci.
Odkrycie ruin Pompejów
W 1599 roku, podczas budowy kanału włoski architekt Domenico Fontana dokonał nadzwyczajnego odkrycia – zauważył pozostałości starożytnego miasta. Znalezisko zaczęto odkopywać 6 kwietnia 1748 roku. Wulkaniczny popiół doskonale zakonserwował budynki i przedmioty codziennego użytku, zachowując miasto w takim samym stanie jak w dniu wybuchu. Ciała ofiar nie zachowały się, ale w miejscach, w których zasypał ich pył powstały puste przestrzenie, wyglądające jak formy gipsowych odlewy, dokładnie ukazujące ich pozycje. Dzięki temu możemy sobie wyobrazić, jak wyglądali w momencie katastrofy. Jedni umierali w samotności, inni w objęciach bliskich, jeszcze innych lapis lazuli zasypał podczas próby ucieczki. Ciekawostką nowożytnej historii Pompejów jest fakt, iż w 1971 roku kultowy zespół Pink Floyd zagrał tam koncert w ruinach antycznego amfiteatru. To wydarzenie zarejestrowano jako film „Pink Floyd: Live at Pompeii”.
W roku 1997 stanowisko archeologiczne Pompeje zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO a w 2014 roku nakręcono dramat historyczny „Pompeje” w reżyserii Paula W. S. Andersona. Film ukazuje historię gladiatora, rozgrywającą się na tle katastrofy naturalnej, pozwalając wyobrazić sobie dzień wybuchu Wezuwiusza i zagłady miasta.
Jak dojechać do Pompejów?
Do Pompejów najwygodniej dostać się z Neapolu. Są dwie możliwości – własny samochód albo transport publiczny. Bezpośrednio przy stanowisku archeologicznym jest kilka parkingów, płatnych 5 EUR za dzień. Czas przejazdu z centrum Neapolu wynosi około 30 minut.
Jeśli nie dysponujemy autem, nic straconego. Neapol i jego okolice są bardzo dobrze skomunikowane. Aby dotrzeć do ruin starożytnych Pompejów najlepiej skorzystać z kolejki Circumvesuviana. W Neapolu wyruszamy z głównego dworca kolejowego, znajdującego się przy Piazza Garibaldi, lub z wcześniejszej stacji Porta Nolana. Pociągi linii Neapol – Sorrento, którymi będziemy podróżować odjeżdżają co pół godziny. Wysiąść należy na przystanku Pompei Scavi – Villa dei Misteri. Uwaga, stacja Pompei to centrum współczesnego miasta o tej samej nazwie, a nie interesujące nas ruiny. Gdy tylko opuścimy wagon kolejki, naszym oczom ukaże się jedno z wejść na teren starożytnego miasta. Szczegółowy rozkład jazdy i aktualny cennik biletów znajdziemy tutaj.
Cennik i godziny otwarcia
Obecnie (kalendarz obowiązujący od 1 listopada do 31 marca 2022r.) kompleks starożytnego miasta Pompeje jest czynny codziennie w godzinach 9:00 – 17:00 (ostatnie wejście 15:30). W sezonie, czyli od 1 kwietnia do 31 października 2022r. godziny otwarcia są wydłużone codziennie od 9:00 do 19:00 (ostatnie wejście 17:30). W tych godzinach można zwiedzać wszystkie atrakcje znajdujące się na otwartej przestrzeni. Budynki zamykane np. niektóre wille z malowidłami ściennymi otwarte są od 9:15 do 16:20 (ostatnie wejście o godzinie 16:00). Szczegółowe godziny otwarcia poszczególnych obiektów są dostępne na oficjalnej stronie stanowiska archeologicznego Pompeje – Open buildings – Pompeii Sites.
Bilety wstępu można kupić przez Internet (Buy tickets – Pompeii Sites) lub w kasie przed wejściem na teren miasta. Warto uważać na osoby, które zaczepiają turystów na ulicy, chcąc sprzedać wejściówki, czy kramy w okolicach parkingów. Jeśli nie chcemy przepłacić za wejściówki, korzystajmy tylko z oficjalnych kas. Aktualny cennik biletów znajdziemy tutaj. Obecnie bilet dla osoby dorosłej kosztuje 16€, bilet ze zniżką (dla osób od 18 do 24 r.ż.) 2€ a wszyscy poniżej 18 r.ż. mogą zwiedzać Pompeje za darmo.
Zwiedzanie Pompejów
Pompeje to trzecie najchętniej odwiedzane przez turystów miejsce we Włoszech. Szacuje się, że rocznie odwiedza je ponad 2,5 miliona osób. Mając na uwadze tak duży ruch turystyczny i sytuację epidemiologiczną warto zakupić bilety z wyprzedzeniem. Pompeje możemy zwiedzać samodzielnie, lub za dopłatą (10€) skorzystać z usług anglojęzycznego przewodnika, który oprowadzi nas po atrakcjach. Wybierając samodzielne odkrywanie kompleksu archeologicznego, warto pamiętać, że zajmuje on ogromny obszar (44 hektary), dlatego bardzo pomocna może okazać się mapa (do pobranie na oficjalnej stronie lub dostępna bezpłatnie w wersji drukowanej, wraz z broszurami opisującymi poszczególne atrakcje w punkcie informacji turystycznej, przy kasach biletowych). Istnieje także możliwość wypożyczenia na miejscu audio przewodnika (8€ za osobę) lub pobranie odpłatnej aplikacji na telefon Discover Pompei.
Ruiny antycznego miasta zawierają tak wiele atrakcji, że na ich zwiedzanie potrzebne są minimum 3 – 4 godziny. Miłośnicy kultury starożytnego Rzymu powinni jednak zarezerwować sobie cały dzień.
Zwiedzanie warto rozpocząć już w godzinach porannych, w miarę możliwości unikając weekendów. Dzięki temu mamy szansę na uniknięcie tłumów. Turystów wchodzących do Pompejów obowiązuje przestrzeganie regulaminu. Jego najważniejsze punkty zakładają między innymi, że na teren kompleksu jedna osoba może wnieść jeden niewielki plecach lub torbę. Pozostałe pakunki będzie trzeba zostawić w bezpłatnej przechowalni bagażu. Na terenie całego stanowiska obowiązuje zakaz palenia papierosów, a spożywanie posiłków może odbywać się tylko w specjalnie wyznaczonych do tego miejscach. Można wnieść własny prowiant lub skorzystać z jedynej dostępnej w całym kompleksie restauracji. Woda zdatna do picia jest dostępna w niewielkich fontannach przy głównych alejkach.
Osoby niepełnosprawne także mogą zwiedzić starożytne Pompeje. Zarząd kompleksu wyznaczył w tym celu specjalne przygotowane ścieżki, z których mogą skorzystać także rodzice z dziećmi w wózkach.
Wiele zabytków znalezionych w czasie wykopalisk archeologicznych trafiło do Narodowego Muzeum Archeologicznego w Neapolu. Odwiedzenie tego miejsca będzie więc stanowić dopełnienie wizyty w Pompejach. Kolejną wartą uwagi atrakcją w okolicy jest także Herkulanum, dużo mniejsze antyczne miasto, które podzieliło losy Pompejów.
Osoby korzystające z transportu publicznego, które pragną zobaczyć dwa miasta odkopane spod zastygłego, wulkanicznego pyłu oraz Muzeum Archeologiczne powinny rozważyć zakup karty Campania ArteCard. W cenie 32€ dla osób dorosłych albo 25€ dla studentów i uczniów można korzystać bez ograniczeń z komunikacji miejskiej oraz odwiedzić 2 dowolne atrakcje (wejście do pozostałych ze zniżką).
Atrakcje – co zobaczyć będąc w Pompejach?
Odkopane w Pompejach zabytki pozwalają wyobrazić sobie, jak wyglądało to antyczne miasto przed wielką katastrofą. Oto najciekawsze jego atrakcje, które przetrwały setki lat, starannie zakonserwowane materiałem pochodzącym z wulkanu.
Foro Civile di Pompei (Forum)
Pierwszą atrakcją pompejańskich ruin jest ich forum, miejsce odpowiadające współczesnym rynkom. Na placu o wymiarach 38 na 157 metrów, każdego dnia kłębili się mieszkańcy miasta, tak jak dziś okupuje je tłumek turystów. Pozostałości kolumnady to ruiny dawnej świątyni, urzędów czy sklepów. Stojąca na cokole rzeźba to „Centaur”, dzieło rzeźbiarza Igora Mitoraja, artysty o polsko-francuskim rodowodzie.
Figury ludzkich postaci, które się tu znajdują to nie ciała ofiar wybuchu wulkanu, tylko ich wierne gipsowe odlewy. Zwłoki całkowicie stopiły się w gorącym żarze, pozostawiając po zastygnięciu lawy jedynie swój kształt. Te „formy” napełniono ciekłą masą gipsową, która gdy skamieniała wiernie oddała pozycję ludzi w godzinie ich tragicznej śmierci. Przy placu wyeksponowane zostały także liczne starożytne naczynia, znalezione podczas odkopywania Pompejów.
Świątynia Apolla
Świątynia poświęcona bogowi piękna, sztuki i poezji to najstarszy obiekt architektoniczny położony na terenie kompleksu Pompejów. Szacuje się, że pierwszy obiekt kultu stał w tym miejscu już w VI w. p. n. e. Od tego czasu aż do dnia wybuchu Wezuwiusza był kilkukrotnie przebudowywany najpierw przez Greków, a później przez Rzymian.
Świątynia Apolla położona jest przy Via Marina, niedaleko wejścia Porta Marina i dziś na jej skromne pozostałości składają się 2 kolumny, marmurowy ołtarz oraz kopie rzeźb Apolla i Diany (oryginalne posągi można podziwiać w Muzeum Archeologicznym w Neapolu).
Lunapar
Pozostałości tej budowli świadczą o tym, że starożytni Rzymianie nie stronili od uciech cielesnych. Lunapar to nic innego jak dom publiczny. Z pozostałości budowli można dowiedzieć się ciekawych faktów o życiu łóżkowym mieszkańców Pompejów. Do dziś zachowały się malowidła ścienne, ukazujące rodzaj i cennik oferowanych usług oraz kamienne łóżka, na których je świadczono. Dziś obiekt cieszy się sporym zainteresowaniem turystów.
Villa dei Mistrei (Willa Tajemnic)
Pięknie brzmiąca nazwa VIlla dei Mistrei to określenie jednego z bogatych domów, usytuowanego na obrzeżach miasta. Tajemnicą, którą skrywa budynek są malowidła ścienne, przedstawiające kobietę, która odsłania sekret religii grecko – rzymskiej. Freski są uznawane za jedno z najwspanialszych malarskich dzieł epoki i niejako symbolem, kojarzącym się z Pompejami. Posiadłość odkryto w 1909 roku, a wciąż nie przestaje robić wrażenia.
Teatro Grande (Duży Teatr)
Pompejański Teatr Wielki to zabytek architektury, datowany na III w. p.n.e. Budowla mogła pomieścić 5 tysięcy osób, które oglądały aktorów specjalizujących się w antycznych dramatach. Warto wejść na najwyższe trybuny Teatro Grande, aby podziwiać wspaniały widok Pompejów na tle Wezuwiusza. To także doskonała pozycja, do wykonania wspaniałych fotografii.
Odeon
Mały Teatr albo Odeon zbudowano później, około 80 r. p .n. e. Prawdopodobnie potrzeby kulturalne mieszkańców miasta stale rosły i jeden obiekt teatralny już nie wystarczał. Dobudowano więc drugi dla kolejnych 1,5 tysiąca osób. Odeon zachował się w lepszym stanie niż jego większy poprzednik.
Orto dei Fuggiaschi (Ogród Uciekinierów)
Ogrodem Uciekinierów nazywana jest stara część miasta, przekształcona w winnice. To właśnie tutaj utknęła na wieki grupa ludzi, próbujących uciec z Pompejów przez Porta Nocera przed zionącym lawą i gorącymi odłamkami skalnymi Wezuwiuszem. Szczątki 13 ofiar udało się odzyskać za pomocą odlewów z gipsu.
Amfiteatr
Obiektem, który koniecznie trzeba zobaczyć jest także pompejański amfiteatr. To jeden z najlepiej zachowanych tego typu obiektów na świecie, który zachwyca swoją wielkością – przeznaczony był nawet dla 20 tysięcy osób. Kształt trybun, z których oglądało się między innymi pojedynki gladiatorów wskazywał hierarchię społeczną z I w. n. e. Miejsca najbliżej areny przeznaczone były dla najbogatszych patrycjuszy, środkowe pozycje zajmowali przedstawiciele klasy średniej, a najgorsze pozycje z tyłu, zwane summą pozostawały dla najbiedniejszych obywateli Cesarstwa.
Casa del Fauno (Dom Fauna)
Dom Fauna to kolejna prywatna rezydencja, którą odkopano spod wulkanicznego pyłu. Swoją nazwę zawdzięcza stojącej w atrium pięknej, wykonanej z brązu statuetce tańczącego fauna. Pochodzące z III w. p. n. e. domostwo stanowi jedną z większych rezydencji antycznej metropolii. Wymiary posiadłości i zachowane w nich pamiątki wskazują na zamożność jego właściciela, prawdopodobnie przedstawiciela ścisłej Rzymskiej elity.
Po mieszkańcach, oprócz pozostałości wspaniałego ogrodu, licznym rzeźb i fauna, zachowała się także bezcenna kamienna mozaika ukazująca bitwę pod Issos, toczoną przez wojska Aleksandra Wielkiego z Dariuszem III. Oryginał mozaiki mieści się w neapolitańskim Muzeum Archeologicznym.
Termy
Termy to inaczej łaźnie publiczne, z których korzystali starożytni. W budynkach wydzielano odrębną część dla kobiet i dla mężczyzn. Dostępne były tu kąpiele w zimnej, ciepłej i gorącej wodzie.
W ruinach Pompejów zachowały się pozostałości trzech tego typu obiektów – Termy Forum, Termy Stabiańskie i Termy Podmiejskie. W łaźniach podziwiać można między innymi fragmenty zabytkowych sklepień, piec z brązu, figurki atlasów a także malowidła ścienne.
Thermopolium
Okazuje się, że trend street food znany był już w starożytnym Rzymie. Thermopolia, z których jedno zostało zachowane w doskonałym stanie były to przydrożne stoiska gastronomiczne, oferujące niedrogie posiłki a także ciepłe i zimne napoje. Wyglądały one jak wielkie lady, z otworami w których stały naczynia z jedzeniem. Można tu było usiąść na chwilę, odpocząć i napełnić żołądek.
Podsumowanie
Zabytki, które znajdują się w Pompejach są do prawdy niezwykłe. Opisane atrakcje to nie wszystko, co mając do zaoferowania antyczne ruiny. Warto choć raz w życiu odwiedzić to miejsce i przenieść się na moment do czasów Cesarstwa Rzymskiego. Dodatkową zachętą jest dreszczyk emocji, wywoływany przez tragiczny finał jaki spotkał to miasto. Choć oglądając odkopane przez archeologów pompejańskie ruiny, cieszące się ogromnym zainteresowaniem turystów można odnieść wrażenie, że miasto odrodziło się jak Feniks z popiołów.
Noclegi
Jeżeli chcecie zwiedzić Pompeje, a nie zabookowaliście jeszcze noclegu, to sprawdźcie dostępne oferty w Neapolu:
Booking.com
